Người lao động nghèo khó “phải chi trả số tiền lớn” để đi làm việc ở nước ngoài, trong khi chính sách của thị trường tiếp nhận là không phải chi trả, theo Thanh tra Chính phủ.
Chiều 4/3, Phó tổng Thanh tra Chính phủ Trần Ngọc Liêm đã chủ trì buổi công bố kết luận thanh tra công tác quản lý Nhà nước về lĩnh vực đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng tại 6 tỉnh Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Nghệ An, Hà Tĩnh, Hải Dương và Hưng Yên.
Theo đó, giai đoạn 2013 – 2018, bên cạnh những mặt đạt được, công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực nêu trên còn nhiều tồn tại, hạn chế và vi phạm.
Kết luận thanh tra nêu, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội “chưa thực sự quan tâm đúng mức đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động đi làm việc ở nước ngoài”; “không có biện pháp giải quyết triệt để, không báo cáo Chính phủ, Thủ tướng để có biện pháp đàm phán với nước ngoài nhằm giảm chi phí cho người lao động”.
Trong thời gian dài, Bộ Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội “không quản lý, kiểm soát được mức thu phí, tiền môi giới của doanh nghiệp dẫn đến người lao động (thực chất là lao động nghèo khó) còn phải chi trả số tiền lớn mà chính sách của thị trường tiếp nhận là không phải chi trả (Đài Loan, Nhật Bản)”.
Người dân chen chân trong một kỳ thi tiếng Hàn để đi làm việc ở Hàn Quốc, tháng 10/2016. Ảnh: Hoàng Phương – Võ Hải
Cơ quan thanh tra chỉ rõ quy định mức phí, phí đào tạo thị trường Nhật Bản chưa phù hợp với chính sách và thỏa thuận đã ký của Nhật Bản, cũng không đúng với tình hình thực tế, gây ảnh hưởng đến lao động, là nguyên nhân cơ bản khiến nhiều người bỏ trốn và cư trú bất hợp pháp ở nước ngoài.
Đối với Cục Quản lý Lao động ngoài nước, kết luận thanh tra nêu cơ quan này “không quản lý, kiểm soát được doanh nghiệp trong việc thu phí thị trường Nhật Bản, dẫn đến trong thời gian dài người lao động phải chi trả mức phí quá cao (7.000 – 8.000USD mỗi 1 tháng)”. Cục cũng tham mưu ban hành văn bản quy định mức thu phí và phí đào tạo thị trường Nhật Bản không đúng với thỏa thuận đã ký và chính sách của Nhật Bản; trong thời gian dài không có biện pháp tham mưu Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội giải quyết vấn đề tiền môi giới thị trường Đài Loan và Nhật Bản.
Cũng theo Thanh tra Chính phủ, Cục Quản lý Lao động ngoài nước “tham mưu, ban hành văn bản đồng ý cho 13 doanh nghiệp được thí điểm đưa thực tập sinh kỹ năng ngành hộ lý đi thực tập tại Nhật Bản, khi chưa ký ghi nhớ hợp tác để triển khai chương trình…”.
Với kết quả thanh tra tại 6 tỉnh Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Nghệ An, Hà Tĩnh, Hải Dương và Hưng Yên, Thanh tra Chính phủ kết luận việc kiểm tra đối với các doanh nghiệp trên địa bàn chưa thường xuyên; việc quản lý lao động về nước còn hạn chế…
Nhiều tổ chức, doanh nghiệp mở văn phòng đại diện chi nhánh, điểm tư vấn trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, Nghệ An, Hà Tĩnh để tuyển sinh đi du học gắn với việc làm thêm có thu nhập cao ở Nhật Bản, Hàn Quốc nhưng “thực chất là một dạng xuất khẩu lao động, gây nguy cơ hậu quả khó xử lý”.
Trong quá trình làm việc, đoàn thanh tra phát hiện hiện tượng người lao động tự ý hoặc thông qua môi giới bằng hình thức đi du lịch, thăm người thân, kết hôn giả… để sang một số nước như: Angola, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, Canada, các nước Đông Âu làm việc không có hợp đồng lao động, cư trú bất hợp pháp (việc này phổ biến tại Nghệ An)….
Trước nhiều tồn tại, hạn chế và vi phạm trong lĩnh vực đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, giai đoạn 2013 – 2018, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng yêu cầu Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội rà soát việc thực hiện các chính sách hỗ trợ người lao động đi làm việc ở nước ngoài, đảm bảo hiệu quả, phù hợp với thực tiễn và diện áp dụng…
Cơ quan thanh tra cũng kiến nghị “kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm, có hình thức xử lý nghiêm đối với Cục trưởng Cục Quản lý Lao động ngoài nước giai đoạn 2012 – 2016 trong việc tham mưu ban hành các văn bản không đúng quy định của pháp luật”.