Thờ cúng tổ tiên là tín ngưỡng có từ lâu đời của nhiều quốc gia châu Á. Đối với người Việt, đại đa số các gia đình đều có bàn thờ tổ tiên trong nhà. Vào ngày Rằm, mùng 1, lễ tết, giỗ chạp, các gia đình sẽ thắp hương, dâng hoa quả và lễ cúng lên bàn thờ để thể hiện lòng biết ơn, sự hiếu thuận của con cháu đối với bậc cha ông.
Không chỉ có ý nghĩa về mặt tâm lý, việc bố trí bàn thờ cũng như những đồ vật thờ cúng còn liên quan đến phong thủy của căn nhà. Gia chủ cần đặt bàn thờ ở hướng tốt, hợp mệnh, đồ trên bàn thờ bày có quý luật, hợp phong thủy.
Bên cạnh bát hương, bình hoa… gia chủ cần đặc biệt lưu tâm đến ảnh thờ. Di ảnh của người đã khuất không được đặt tùy tiện mà phải tuân theo những quy định cụ thể, không được làm có lệ, không xúc phạm, bất kính với người quá cố.
Khi đặt ảnh thờ, gia chủ cần tránh phạm 4 đại kỵ sau.
Không tuân thủ quy tắc “nam tả – nữ hữu”
Khi đặt ảnh thờ, gia chủ cần tuân thủ nguyên tắc “nam tả – nữ hữu”, tức là ảnh của ông đặt bên trái, ảnh của bà đặt bên phải (theo hướng từ trong bàn thờ nhìn ra ngoài). Người xưa căn cứ vào chuyển động của tự nhiên và hoạt động của cơ thể con người để đặt ra quy luật này.
Cụ thể, khi đứng quay mặt về phương Nam thì mặt trời mọc ở bên trái (tức là bên tả), mặt trời lặn ở bên phải (tức là bên hữu). Người xưa quan niệm rằng nam xung do huyết, buổi sáng (khoảng 3-5 giờ) can khí vượng, huyết xung; nữ trầm bởi thận, buổi chiều (khoảng 4-6 giờ) thận khí khỏe. Từ đó, thuyết nam tả – nữ hữu, nam dương – nữ âm, nam huyết – nữ khí, nam can – nữ thận… ra đời.
Đặt ảnh thờ nghiêng lệch
Theo quan niệm dân gian, ảnh thờ là thứ giúp người đã khuất xác định vị trí của mình trong nơi thờ cúng. Gia chủ đặt ảnh thờ nghiêng, lệch tức là thể hiện sự thiếu tôn trọng với tổ tiên. Người ta cho rằng điều này có thể khiến gia đình gặp nhiều điều không may, tài lộc đứt đoạn.
Đặt ảnh thờ chung
Khi còn sống, dù cụ ông và cụ bà có tình cảm gắn bó đến đâu thì cũng không nên dùng ảnh chụp chung làm ảnh thờ. Mỗi người cần có một ảnh thờ riêng để thể hiện sự tôn nghiêm, trang trọng.
Khi làm ảnh thờ, gia chủ nên chọn các khung ảnh cùng kích cỡ, phù hợp với không gian thờ cúng của gia đình, đảm bảo tính cân đối trên bàn thờ.
Đặt ảnh thờ không theo vai vế
Ảnh thờ cần được đặt theo vai vế của những người được thờ cúng. Người có vai vế cao nhất thì di ảnh sẽ được đặt chính giữa, ở vị trí cao nhất. Người có vai vế thấp hơn sẽ được đặt ảnh thờ ở hai bên và độ cao thấp hơn một chút.
Gia đình thờ nhiều người, nhiều thế hệ thì có thể sử dụng dạng bàn thờ tam cấp cho tiện sắp xếp ảnh theo thứ tự.
Ảnh thờ nhất định phải đặt sau bát hương.
Nếu gia đình thờ Phật thì ảnh Phật, tượng Phật phải đặt ở chính giữa, nằm ở vị trí cao nhất của bàn thờ. Sau đó mới tới ảnh gia tiên được đặt ở hai bên, thấp hơn ảnh Phật, tượng Phật.
Ảnh gia tiên đặt ở chính giữa hoặc đặt cao hơn ảnh Phật, tượng Phật là bất kính.
* Thông tin mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm.