Kẹp tập hồ sơ tuyển dụng vào xe máy, vợ chồng Cư Chỉnh Xèng đi hơn 300 km từ Mường Khương (Lào Cai) xuống Khu công nghiệp Thăng Long (Hà Nội) tìm việc.
Lướt qua hàng chục tờ thông tin dán chi chít trên Bảng tuyển dụng, Xèng và vợ Giàng Thị Chư dò tìm dòng chữ “có tăng ca”. Hơn một nửa tờ rơi tuyển công nhân với mô tả công việc, độ tuổi yêu cầu, mức lương cơ bản 5,6 triệu đồng, phụ cấp 800.000 đồng đến 1 triệu đồng song không có dòng chữ mà họ muốn tìm.
Xèng tần ngần ôm chiếc mũ bảo hiểm trước ngực, tóc bết mồ hôi sau sáu tiếng chạy xe máy vào một ngày nắng gắt giữa tháng 2. Lướt qua chục tờ thông báo tuyển dụng với công việc khác nhau, anh vẫn chưa thấy chỗ ưng ý. Xèng chụp lại thông tin để về nghiên cứu kỹ hơn.
Ông bố ba con mong tìm việc cho thu nhập 10 triệu đồng mỗi tháng, nhưng mặt bằng chung chỉ khoảng 7 triệu gồm lương cơ bản và các khoản phụ cấp. Xèng nhẩm tính tổng thu nhập hai vợ chồng công nhân vừa đủ tiền trọ, ăn uống, nuôi ba đứa con, không dư dả đồng nào.
Vợ chồng Xèng, Chư với tập hồ sơ tuyển dụng kẹp trên xe máy, từ Lào Cai xuống Hà Nội tìm việc trong Khu công nghiệp Thăng Long (Đông Anh, Hà Nội), tháng 2/2023. Ảnh: Hồng Chiêu
Xèng, Chư từng làm công nhân điện tử ở Hải Phòng, quyết định nghỉ việc trước Tết nguyên đán vì nhà máy giảm giờ làm khiến tổng thu nhập mỗi tháng tụt xuống 6 triệu. 12 triệu đồng cuối cùng họ nhận được để về Lào Cai ăn Tết nay đã cạn nên quyết định xuống thủ đô tìm việc. Hà Nội chỉ cách Lào Cai hơn 300 km và có tuyến cao tốc, dễ dàng bắt xe khách để về quê.
“Nếu trên quê có thể kiếm ra việc thì mình ở nhà thôi vì không muốn đi xa”, Xèng nói. “Công việc trên quê” chính là sang Trung Quốc chặt chuối, trồng cây thuê. Na Lốc, nơi Xèng lớn lên là thôn biên giới với những đồi dứa bạt ngàn, bên kia con suối nhỏ là nông trường Mã Hồng Pao của Trung Quốc.
Những năm chưa có dịch, Xèng cùng trai bản đi đường mòn, bước qua suối sang Trung Quốc làm thuê. Anh cầm tiền tươi mỗi ngày và có thể trở về ngay khi nhà có việc. Khi đại dịch bùng phát, những người Mông như Xèng không thể bước qua biên giới, đành chọn xuôi quốc lộ vào nhà máy làm công nhân.
Khoảng một nửa tờ rơi trên bảng tin tuyển dụng đăng tin tìm công nhân phổ thông. Ảnh: Hồng Chiêu
Cũng giống như Xèng, Chư, vợ chồng Lan Anh (26 tuổi, quê Nghệ An) chăm chú đọc thông tin tuyển dụng trên các bảng tin. Rời quê nhà cách hơn 400 cây số ra thủ đô tìm việc, họ ngược xuôi khắp khu công nghiệp ba ngày qua nhưng chưa chốt được việc ưng ý.
Vợ chồng Lan Anh từng làm công nhân thời vụ trong nhà máy linh kiện điện tử với mức lương 5 triệu đồng mỗi tháng. Cuối năm ngoái, nhà máy chấm dứt hợp đồng và không ký tiếp khiến hai người phải về quê ăn Tết sớm một tháng. Không muốn vào miền Nam vì quá xa xôi, họ chọn ra Hà Nội, hy vọng tìm việc “thu nhập ổn, có tăng ca và được đóng bảo hiểm xã hội”. Cặp vợ chồng chọn thuê một phòng trọ ở Võng La (Đông Anh) để dễ tìm kiếm việc làm.
“Không nơi nào tăng ca, lương cơ bản lẫn phụ cấp tương đương nhau, chỉ hơn 7 triệu đồng”, Lan Anh lắc đầu chán nản, nói sẽ chọn tạm một nhà máy sản xuất linh kiện điện tử để làm việc rồi tính sau.
Theo thống kê của Viện Công nhân Công đoàn, giờ làm việc bình quân của công nhân giảm từ 8 tiếng xuống còn 7,25 tiếng mỗi ngày, không còn tăng ca khi các doanh nghiệp bị cắt đơn hàng. Tổng cộng trước và sau Tết, hơn 910.000 lao động bị ảnh hưởng, gồm giảm giờ làm, mất việc, tạm hoãn hợp đồng. Thu nhập của công nhân cuối năm 2022 giảm còn 5,9 thay vì 6,7 triệu đồng mỗi tháng như thống kê quý III. Nếu mất việc, 11,7% công nhân có tích lũy cầm cự được dưới một tháng; 16,7% duy trì được 1-3 tháng và 12,7% được trên ba tháng.
Dù dự báo khó khăn về đơn hàng, việc làm sẽ kéo dài đến hết quý II/2023, song khảo sát nhu cầu tuyển dụng đầu năm ở phía Bắc cho thấy doanh nghiệp cần tuyển hơn 54.000 lao động phổ thông, phần lớn là công nhân sản xuất. Thu nhập bình quân cho nhóm này thấp nhất thị trường lao động, khoảng 7 triệu đồng và có thể cao hơn tùy thuộc vào thỏa thuận hai bên.
“Với công nhân phổ thông, tăng ca là cách duy nhất để họ có thêm thu nhập khi mặt bằng chung thị trường trả khoảng 7 – 8 triệu mỗi tháng và khó cao hơn”, bà Hoài Anh, phụ trách tuyển dụng một công ty phụ tùng ô tô trong Khu công nghiệp Thăng Long nói.
Tuy nhiên, trong bối cảnh eo hẹp đơn hàng hiện nay, nhiều công ty chỉ duy trì làm việc 8 tiếng mỗi ngày và hầu như không tăng ca. Nhu cầu của hai bên “đôi lúc không gặp nhau” khiến doanh nghiệp dù muốn tuyển nhưng khó tìm người phù hợp và công nhân cần việc nhưng lại chật vật đi tìm.
Bảng tuyển dụng trong Khu công nghiệp Thăng Long là nơi thu hút nhiều lao động đến tham khảo thông tin. Ảnh: Hồng Chiêu
Ông Vũ Quang Thành, Phó giám đốc Trung tâm Dịch vụ Việc làm Hà Nội, cho biết những năm trước, thị trường lao động đầu năm thường có biến động lớn ở hầu hết các phân khúc vì nhiều người sẵn sàng nghỉ việc để tìm đến nơi có thu nhập tốt hơn. Tuy nhiên hiện nay công nhân lâu năm hoặc đang có chỗ làm cố định sẽ ưu tiên duy trì thu nhập hơn là nhảy việc. Lao động phổ thông muốn thu nhập cao hơn mặt bằng chung thì ngoài tăng ca cần có thâm niên và tay nghề cao.
Xá, một công nhân quê Bắc Hà (Lào Cai) làm việc tại công ty chuyên phụ tùng xe máy ở KCN Thăng Long cho biết phải ngừng tăng ca từ tháng 10 năm ngoái đến nay, chỉ làm 8 tiếng mỗi ngày theo luật lao động. Mỗi tháng, vợ chồng cô nhận bình quân 8 triệu mỗi người, món tiền không cao như Xá mong đợi nhưng vừa vặn phí sinh hoạt và nuôi hai đứa con gửi ông bà ở quê.
Nếu như những năm trước, cô sẵn sàng nhảy việc, tìm nơi trả lương cao hơn (dù chỉ vài trăm nghìn đồng) và có tăng ca, thì giờ, giữ được việc, có tiền mỗi tháng là ưu tiên hàng đầu. “Nếu bỏ việc tìm nơi mới thì chưa chắc sẽ hơn chỗ cũ, trong khi công nhân sẽ phải thử việc lại từ đầu”, cô nói.
Tranh thủ lúc rảnh rỗi, vợ chồng Xá chở nhau đi tìm việc làm cho em họ ở quê đang muốn xuống Hà Nội làm công nhân. Cô chăm chú đọc tờ rơi rồi chụp ảnh gửi cho em gái tham khảo. Cô muốn giới thiệu cho em vào nơi mình làm việc, nhưng năm nay công ty tuyển hạn chế và các vị trí việc làm hầu như dành cho nam giới.
Chiều muộn, vợ chồng Cư Chỉnh Xèng, Giàng Thị Chư tạm dừng công cuộc tìm việc sau một ngày rong ruổi trên xe máy. Không người quen, không bạn bè ở Hà Nội, Xèng hỏi thăm người đi đường cách tìm nhà trọ trong khu công nghiệp, lấy chỗ ngả lưng trước khi tiếp tục hành trình.
Hồng Chiêu